Bieszczady

W Bieszczadach występuje największa populacja niedźwiedzi w naszym kraju. Wchodzi ona w skład populacji karpackiej żyjącej na terenie Polski, Słowacji, Rumunii, Ukrainy, Węgier i Czech. Nasza polska to tylko 8% populacji ogólnokarpackiej. Ile ich żyje na naszym ternie? To wie tylko Pan Bóg, szacuje się, że od 20 do 80.

Bieszczady to kraina ssaków i ptaków puszczańskich. Mamy niedźwiedzie, wilki, rysie, żbiki, orły przednie, orliki krzykliwe itd., itp. Mamy i żubry. O tych ostatnich do niedawna niewiele wiedziano, dopiero kilka lat temu przebiły się do świadomości turystów. I to w sposób specyficzny, bo dzięki reklamie. W regionie pojawiły się banery reklamowe, plastikowe żubry obok sklepów itd. Została także wydana świetna mapa reklamówka "Żubr oprowadza po Bieszczadach", którą dołączono do weekendowego wydania popularnego dziennika. Potem był słynny, nieżyjący już, wychowany przez ludzi Pubal, którego los wzruszył media. A potem już z górki. Powstała zagroda pokazowa żubrów nieopodal Mucznego, którą w ciągu pierwszego półrocza działalności odwiedziło ponad 45 tys. turystów.

Rośliny chronione stanowią ważny wskaźnik waloru przyrodniczego szaty roślinnej. Wartość flory pod tym względem wyznacza nie tylko liczba gatunków, ale również ich specyfika - np. obecność gatunków wysokogórskich, dysjunktywnych czy wschodniokarpackich. Charakter roślinności na danym terenie określa między innymi udział roślin typowych dla poszczególnych siedlisk: lasów mezofilnych, czy łęgowych, suchych muraw i łąk świeżych czy też mokradeł i torfowisk. Ciekawej informacji może dać również pospolitość występowania niektórych gatunków chronionych, które w innych częściach kraju występują jako unikatowe składniki flory.

Najlepiej rozpoznana jest flora dotycząca regionu bieszczadzkiego, gdzie świat roślin prezentuje równocześnie najwyższe wartości przyrodnicze. Wśród chronionych roślin naczyniowych prawie 90 % znajduje się pod ochroną ścisłą, a ponad 10 % podlega ochronie częściowej. Rośliny zaliczane do rzadkich i bardzo rzadkich zajmują blisko 60% wszystkich taksonów chronionych. W grupie tej znajdują się paprotniki - podejźrzon księżycowy i rutolistny, pióropusznik strusi i widlicz alpejski oraz rośliny kwiatowe, np. : buławnik mieczolistny, gnieźnik leśny, kosaciec syberyjski, ozorka zielona, żłobik koralowy. Wśród gatunków niezbyt często spotykanych, które zajmują 18 % chronionych roślin naczyniowych, warto wymienić: śnieżyczkę przebiśnieg i śnieżycę wiosenną, mieczyk dachówkowaty, centurię pospolitą, listerię jajowatą i zarazę żółtą. Niemałą część flory chronionej stanowią gatunki częste (11%) i pospolite (18%).

Gatunki częste występują licznie na wielu stanowiskach, lecz ograniczone są do wąskich siedlisk. Są to np.: tojad mołdawski,cebulica dwulistna, ciemiężyca biała, omieg górski i czosnek niedźwiedzi (ograniczone do łęgów i terenów źródliskowych), paprotniki - Brauna i kolczysty ( w buczynach i jaworzynach) lub paprotka zwyczajna (ściśle związana z podłożem skalnym). Wśród pospolitych roślin chronionych występują krzewy: kalina koralowa, kruszyna pospolita i wawrzynek wilczełyko, jak i rośliny zielne m.in. barwinek pospolity, kopytnik pospolity, marzanka wonna, liczydło górskie, podrzeń żebrowiec, pierwiosnka wyniosła, goryczka trojeściowa czy podkolan biały.

Interesująco przedstawia się problematyka elementu geograficznego wpisanego w listę roślin chronionych. Blisko 10 % gatunków naczyniowych stanowią taksony wschodniokarpackie, m.in.: arnika górska, groszek wschodniokarpacki, lulecznica karpacka, tojad kosmatoowockowy, goździk skupiony, ciemiężyca biała. Z punktu widzenia specyfiki geograficznej regionu jest to bardzo istotna grupa, zwykle nie występująca poza Bieszczadami. Ciekawą listę gatunków pod względem geograficznym stanowią również tzw. gatunki dysjunktywne tj. o przerwanym zasięgu występowania. W przypadku tego regionu są to nieomal wyłącznie rośliny związane z wysokimi partiami gór. Występują oprócz Bieszczadów np. dopiero w Tatrach (zawilec narcyzowy, rojnik górski, pierwiosnek Hallera), w Tatrach i Gorcach (skalnica gronkowa, pełnik europejski i dzwonek piłkowany), Tatrach i Pieninach (zerwa kulista), Tatrach, Gorcach i Beskidzie Sądeckim (widlicz alpejski, zaraza macierzankowa, gołek białawy). Górski charakter znacznej części terenu odbija się na przywiązaniu flory chronionej do poszczególnych piętr roślinno-klimatycznych. Ze strefą wysokogórską związanych jest aż 18 % gatunków - w tym alpejskich 6 % (rojnik górski, skalnica gronkowa, tojad niski) i subalpejskich 12 % (m.in zerwa kulista, gołek białawy, ciemiężyca zielona). Następną dużą grupa są rośliny reglowe, związane z przedziałem wysokości od 500 do 1200 m n.p.m. - stanowią one 19 % flory chronionej (są to np. lulecznica kraińska, języcznik zwyczajny, parzydło leśne, czosnek niedźwiedzi, tojad mołdawski).

Park Krajobrazowy Doliny Sanu został powołany decyzją wojewody krośnieńskiego w 1992 r. Jest położony na terenie gmin: Lutowiska (76 %), Czarna (18 %) i Solina (4%), na obszarze Nadleśnictw: Stuposiany, Lutowiska, Baligród. Powierzchnia parku jest stosunkowo duża, gdyż wynosi J28 718 ha, z czego lasy i zadrzewienia stanowią 26 401 ha (92 %), a łąki i pastwiska 1478 ha (5 %).

PK Doliny Sanu jest otuliną Bieszczadzkiego Parku Narodowego i wraz z nim wchodzi w skład Międzynarodowego Rezerwatu Biosfery "Karpaty Wschodnie". Jest także częścią europejskiej sieci Natura 2000: PLC 180001 Bieszczady. Obszar został zakwalifikowany jako Obszar Specjalnej Ochrony Ptaków i Specjalny Obszar Ochrony Siedlisk. Jest to teren bardzo ważny dla zachowania siedlisk przyrodniczych i siedlisk gatunków roślin i zwierząt w skali nie tylko Polski.

Park Krajobrazowy Doliny Sanu charakteryzuje: piętrowy układ roślinności - są tu dwa piętra roślinno-klimatyczne: pogórza i regla dolnego, duży zbliżony do naturalnego charakter zbiorowisk leśnych, bieszczadzki fenomen przyrodniczy "kraina dolin" - tereny nieistniejących wsi, bogactwo roślin i zwierząt i wysoka różnorodność gatunkowa, występowanie gatunków puszczańskich, wysoka koncentracja gatunkowa i liczebnościowa rzadkich gatunków ptaków i ssaków, silne zróżnicowanie przestrzenne.

Osią spinającą Pk Doliny Sanu jest górska część Sanu i jego dopływy m.in. Wołosaty, Muczny, Nasiczański Potok, Tworylczyk. Koryta rzek są dzikie, nieuregulowane, przeważnie otoczone lasem lub zaroślami. To korytarze ekologiczne. Wszystkie rzeki i potoki meandrują, przebijają się przez góry tworząc piękne przełomy. Ich kryta charakteryzują duże spadki, więc mamy do czynienia z bystrzami, licznymi wychodniami skalnymi, berdami i baduniami. Doliny są malownicze i urozmaicone, niegdyś licznie zamieszkałe obecnie są wtórnie znaturalizowane. Jest tu tylko kilka wiosek i osad, większość terenów jest we władaniu przyrody.